Sporten in alle weersomstandigheden – het kan op het klimaatbestendige sportpark

Sporten in natte en droge perioden 

We willen zowel in natte als droge perioden kunnen blijven sporten. Het is daarom belangrijk dat we zoeken naar naar functionele oplossingen, die ons in staat stellen mee te bewegen met het veranderende klimaat. Deze klimaatadaptieve oplossingen hebben een brede aandacht, onder meer in het coalitieakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitzien naar de toekomst’.

Steeds meer gemeenten en buitensportverenigingen investeren in waterbergingssystemen onder kunstgrasvelden. Hierdoor kan regenwater over grote oppervlakken worden opgevangen en in de bodem opgenomen. In drogere periodes kan het opgevangen water worden hergebruikt. Dat maakt sportverenigingen minder afhankelijk van grond- en oppervlaktewater.

Zonder aanvullende voorzieningen voeren bestaande kunst- en natuurgrasvelden vrijwel altijd het regenwater versneld af via drainagesystemen. Dat heeft een verdrogend effect op de directe omgeving en het plaatselijke grondwaterniveau. Dat maakt dat op het gebied van waterbesparing veel is te winnen.

Klimaatbestendige velden: drie praktijkvoorbeelden

In de praktijk zijn al veel voorbeelden van innovatieve oplossingen te vinden. Voor een toekomstbestendig sportpark bestaat geen blauwdruk: elke locatie heeft eigen kenmerken en vraagt om eigen toepassingen. Lees meer daarover in dit artikel over sportlocaties met oplossingen voor waterberging. Hieronder lichten we drie accommodaties uit: Sportpark De Neul in Sint-Oedenrode, Sportpark Roomburg in Leiden en Sportpark Eindhoven-Noord (in ontwikkeling).

Sportpark De Neul, Sint-Oedenrode 

Voetbalcomplex De Neul kampte al jaren met drassige velden, zelfs bij lichte regenval. De oorzaak hiervan is de ligging: het sportpark ligt direct naast de rivier de Dommel, waardoor de grondwaterstanden over het algemeen hoog zijn. In een droge, hete zomer kampte de omgeving juist met watertekort. Iedereen was het erover eens dat verplaatsing van het sportpark niet wenselijk was. Dat leverde een technische en planologische uitdaging op.

Met voetbalvereniging RKSV Rhode, de gemeente Meierijstad en waterschap De Dommel is een bouwteam opgesteld dat aan de slag is gegaan om het sportpark bestendig te maken tegen hoge grondwaterstanden, hevige buien, perioden van droogte en mogelijke overstromingen van de rivier. Deze samenwerking heeft geresulteerd in een duurzaam en innovatief watersysteem dat het mogelijk maakt om tijdens alle weersomstandigheden te kunnen sporten.

Toegepaste technieken

Sportpark De Neul bestaat uit drie kunstgrasvelden en drie natuurgrasvelden. De kunstgrasvelden zijn voorzien van een ondergrondse waterberging met een totale capaciteit van 2.500 kubieke meter water, dat door peilgestuurde drainage wordt gestuurd. Met deze techniek kun je zelf bepalen hoeveel water in de droge en natte perioden wordt opgevangen en vastgehouden. De ‘slimme sturing’ maakt het mogelijk dat water wordt vastgehouden in de veldconstructies, waardoor het de kans krijgt te infiltreren in de bodem. Hierdoor kunnen piekbuien in de zomer worden opgevangen en is water te hergebruiken voor beregening van de natuurgrasvelden.

Waterverlies door verdamping wordt tegengegaan door het water via een ondergronds irrigatiesysteem in het veld te brengen. De sportvelden op De Neul zijn voorzien van een drainagesysteem dat is aangesloten op een ringsloot rondom het sportpark. Een pomp in de ringsloot reguleert opkomend grondwater onder invloed van de Dommel. Een ondergronds irrigatiesysteem met nauwkeurige aansturing kan ook bijdragen aan betere controle van de bodemsituatie. Dit is een goede basis voor gewasmiddelenvrij beheer van sportvelden.

Podcast: Sport doet Groen

Milieuvriendelijk veldbeheer is het thema van de derde aflevering van de podcast Sport doet Groen, die verschijnt op 22 februari. Luister ook alvast de voorgaande afleveringen:

• Hoe leidt gedragsverandering tot meer CO2-reductie?
• Hoe helpen we sportclubs met afvalreductie? 

Waterberging voor het hele gebied 

De kunstgrasvelden zijn voorzien van een zogenaamd Waber-systeem – een waterbergingssysteem dat hemelwater opvangt en bergt. Ook het hemelwater van de daken van het tribune- en kantinegebouw wordt opgevangen en opgeslagen onder de kunstgrasvelden. Pas als het waterbergingssysteem is verzadigd, wordt het overtollige water met een pomp afgevoerd. 

Als de Dommel buiten zijn oevers treedt, fungeren het sportpark en de directe omgeving als waterberging voor het hele gebied. De kunstgrasvelden zijn verhoogd aangebracht en voorzien van een kunststof rand die in het geval van een lichte overstroming eventueel wegspoelende kurkkorrels tegenhouden.

Sportpark Roomburg, Leiden

De omgeving van sportpark Roomburg in Leiden kampt in droge zomers met watertekort. De thuisbasis van hockeyvereniging LHC Roomburg en tennisvereniging TC Roomburg beschikte voorheen over twee zandvelden en een waterveld. De zandvelden zijn omgebouwd tot watervelden met een waterberging. Sinds de zomer van 2020 is Roomburg daarmee geheel waterneutraal.

Toegepaste technieken

Voor het realiseren van dit doel waren ten eerste veel data nodig. Op basis van de waterbehoefte – 350 kubieke meter per week voor het sproeien van de hockeyvelden en tennisbanen – en de neerslaggegevens kon de benodigde capaciteit van de waterberging worden berekend. Het vernieuwde sportpark kan worden beregend vanuit de waterberging, die het sproeiwater weer opvangt. Ook wordt drainagewater de buffer ingepompt. Regenwater dat op het straatwerk of clubhuis valt, wordt via een verzamelput naar de waterbuffer gebracht. Een temperatuurmeter en een waterfilter garanderen de kwaliteit van het water. Eens per drie maanden wordt een watermonster genomen. Als er geen regen valt, kan het sportpark met een volle buffer circa zes weken beregenen.

Waterbalans

Een zogenaamd krattensysteem maakt bovenstaande mogelijk. Dat is duurder dan een zandopbouw – de standaard fundering voor een waterveld zonder waterberging – maar levert ook veel op. Op Roomburg ligt per waterveld een krattensysteem met een waterberging van 1.200 kubieke meter. De gecreëerde waterbalans gaat uit van alleen regenwater. Aanvullend leidingwater is dus niet nodig en er vindt geen overstort naar oppervlaktewater plaats. Het systeem is volledig zelfregulerend: de verenigingen hoeven alleen de beregening te starten.

Sportpark Eindhoven-Noord

Eindhoven beschikt over 165 hectare grond met als bestemming ‘buitensport’. De gemeente investeert in manieren om de ruimte naast sport ook voor andere maatschappelijke doeleinden in te zetten – om zo deze ruimte voor de buitensport te kunnen behouden.

Op sportpark Eindhoven-Noord loopt nu een pilotproject met als doel water te kunnen opslaan in de sporthalconstructies. Waterschap De Dommel heeft subsidiegeld beschikbaar gesteld voor dit project. Sportpark Eindhoven-Noord is voor dit pilotproject geselecteerd vanwege de variatie in velden (kunstgras, natuurgras) en bodem (leem, zand). Dat maakt het een geschikte locatie om te experimenteren en leren. Via monitoring gaat de gemeente in beeld brengen in hoeverre de toegepaste technieken voldoen aan de gewenste bergingscapaciteit en infiltratie.

Toegepaste technieken

Het sportpark heeft peilgestuurde drainage in de constructies van zes bestaande kunst- en natuurgrasvelden. De peilgestuurde putten worden aangesloten op het eindpunt van de verzamelleiding van de drainages. Dat zorgt ervoor dat water niet direct wordt afgevoerd, maar vastgehouden in de veldconstructie. Het water krijgt hierdoor de kans te infiltreren in de bodem. Door deze toepassing droogt bij natuurgrasvelden de toplaag minder snel uit, waardoor de totale watervraag daalt. Het sportpark hoeft dan minder gebruik te maken van grond- of oppervlaktewater. 

Disciplines linken 

Luuk Postmes (senior beleidsmedewerker Water) en Maarten van Rooijen (senior beleidsontwikkelaar Sport) van de gemeente Eindhoven vertellen dat de gemeente graag voorop loopt als het om duurzaamheid gaat. Dat lukt vaak, mede omdat de beleidsmakers en andere deskundigen vanuit verschillende vakgebieden letterlijk dicht bij elkaar zitten. Zo blijven zij op de hoogte van ontwikkelingen in elkaars vakgebied en kunnen disciplines met elkaar worden gelinkt, wat waardevolle samenwerkingen oplevert.