Hoe begin je met circulariteit bij jouw sportaccommodatie?

Circulariteit brengt in de praktijk met zich mee dat je voordat je begint met een (productie)proces moet weten wat aan het eind van dat proces (de periode van gebruik) met alle producten en grondstoffen gebeurt. Hoe krijg je de grondstoffen terug? Hoe kun je die hergebruiken? En hebben we alle grondstoffen echt nodig? Circulariteit gaat niet alleen over techniek, maar ook over het opstellen van nieuwe businessmodellen en organisatiestructuren.

Wie tot circulariteit wil komen, zal op veel gebieden moeten leren en veranderen. Deze transitie kan tot stand komen als de kijk op materiaalgebruik verandert. Heb je dit echt nodig? Kun je dit nog gebruiken of repareren? Kun je dit nog op een andere manier gebruiken? Kan iemand anders dit nog gebruiken?

Waarom circulariteit?

Earth Overshoot Day. Zodra je de betekenis kent van die term, weet je meteen waarom overschakelen naar circulariteit noodzakelijk is. Overshoot Day of Ecological Debt Day is de dag in het jaar wanneer – geteld vanaf 1 januari – de mensheid wereldwijd net zoveel van de aardse grondstoffen, voedingswaren en dergelijke heeft gebruikt als de aarde in één jaar tijd terug kan opbrengen en geproduceerde afvalstoffen kan verwerken.

Earth Overshoot Day schuift steeds verder naar voren in het jaar. Kijkend naar Nederland was Country Overshoot Day vorig jaar al op 12 april, ten opzichte van 19 juli in 2021. Dit betekent dat vanaf 12 april vorig jaar in Nederland meer materialen werden gebruikt dan Nederland dat jaar nog kon aanvullen en aan afval kon verwerken – uitputting dus. Een probleem dat in vrijwel elk westers land speelt. De zichtbare gevolgen: 

• Stijgende inkoopprijzen
• Tekorten in grondstoffen
• Vertraging in de levering van producten

Het bovenstaande maakt duidelijk dat de overgang naar circulariteit wordt gezien als belangrijk onderdeel in de oplossing van de milieuproblematiek. De sportsector heeft circulariteit hoog op de agenda staan, als één van de vier ambities in de Routekaart Verduurzaming Sport:

1. CO₂-reductie
2. Circulair gebruik van materialen
3. Uitbannen van gewasbeschermingsmiddelen
4. Klimaatadaptieve sportomgeving (als een overkoepelende ambitie)

R-ladder

De R-Ladder is een model waarmee je je kunt voorbereiden op circulair handelen. Het model geeft een handvat om de mate van circulariteit te meten en je bewust te worden van de stappen die je zet. Als je bij aanschaf van producten steeds onderstaande vragen stelt, ga je zien dat je anders met het gebruik van materialen zult omgaan. Dat is vaak ook nog eens kostenbesparend.

Hoe hoger de R op de ladder staat, hoe lager het gebruik van grondstoffen. Net als met de definitie van circulariteit heeft de R-ladder ook veel verschillende vertalingen. Wij gebruiken de R-ladder van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) als uitgangspunt.

De eerste twee treden op de ladder gaan over het slimmer gebruik maken van producten:

1. Refuse en rethink
   Afwijzen en heroverwegen
2. Reduce
   Verminderen

Treden drie tot en met vijf gaan over het verlengen van de levensduur van producten en onderdelen van producten:

3. Re-use
   Hergebruiken
4. Repair, refurbish, remanufacture en repurpose
   Reparatie en onderhoud en opnieuw gebruiken
5. Recycle
   Verwerken en hergebruiken van materialen

De laatste trede gaat over het terugwinnen van energie uit materialen:

6. Recover
   Energieterugwinning uit materialen

Enkele voorbeelden bij de verschillende treden van de R-ladder:

• Refuse en rethink
  Minder gebruik maken van apart verpakte producten in de kantine geeft minder afval dat maar eenmalig wordt gebruikt. Denk aan los verpakte koeken. Die kun je bijvoorbeeld ook op een schaal aanbieden of vervangen door fruit.

• Reduce
  Ga slim om met het gebruik van sportmaterialen. Maak met verschillende teams gezamenlijk gebruik van trainingsmaterialen, in plaats van ieder zijn eigen materialen.

• Re-use
  Geef sportkleding door. Verzorg tenues vanuit de club, zodat je die jaarlijks kunt doorgeven, of organiseer ruilbeurzen voor sportkleding. 

• Repair, refurbish, remanufacture en repurpose
  Onderhoud en reparatie verlengen de levensduur van materialen, waardoor je veel langer gebruik kunt maken van eenzelfde product. Ook kan het zijn dat bijvoorbeeld een installatie niet meer werkt, maar dat de motor het nog heel goed doet. Die kan dan mogelijk ergens anders gebruikt worden. 

• Recycling
  Een voorbeeld van recycling is CIRCULR. Zij maken van reststromen van sportverenigingen nieuwe sportkleding en trainingsmaterialen. Of SAAR., een project dat van oude bidons nieuwe spatborden maakt. Of KV Sparta, die banken en kapstokken in de kleedkamers heeft laten maken van gerecycled plastic.

• Recover
  Als je op een sportpark of uit de omgeving bijvoorbeeld veel snoeimateriaal hebt, is dat te gebruiken voor verwarming via biomassa.  

Het is tijd om aan de slag te gaan. Zelfs nu nog niet alles bekend is, zijn er al meerdere volledig en deels circulaire sportaccommodaties gebouwd.