Energiehubs als kans om sportaccommodaties te verduurzamen

Energiehubs als schakel in de energietransitie

Energiehubs is een decentraal energiesysteem dat het slim op elkaar afstemmen van opwekken, verbruiken en opslaan van energie (elektra en warmte) lokaal bevordert. Het is een organisatiestructuur voor een lokaal energieknooppunt waarin wordt vastgelegd hoe vraag en aanbod van meerdere aansluitingen bij elkaar komen en op elkaar worden afgestemd. Deze slimme aansturing van opwek en verbruik heet ook wel een ‘smart grid’ of ‘smart energy hub’.

Een decentraal energiesysteem heeft het kenmerk dat het niet alleen top-down – zoals vanuit bijvoorbeeld overheden – wordt geïnitieerd.  Energiehubs worden daardoor ook voor lokale en particuliere initiatieven (bottom-up) mogelijk gemaakt en aangemoedigd. Een sportaccommodatie kan bij zo’n initiatief aanhaken en heeft daarmee een kans om ook zelf te verduurzamen.

Energiehubs kunnen voorzien in zowel elektra als warmte. Als het gaat om elektriciteit, is de voorwaarde dat alle deelnemende partijen eenzelfde soort netaansluiting hebben en op hetzelfde transportverdeelstation (laag-, midden of hoogspanning) aangesloten zijn. Op dit moment is het alleen mogelijk om met een grootverbruikaansluiting (>3*80A) deel te nemen in een energiehub. Volgens Netbeheer Nederland zijn er ontwikkelingen op de middellange termijn om ook kleinverbruikaansluitingen te laten deelnemen^[1].

Na een verduurzamingsslag van een sportaccommodatie, waarmee stroom wordt bespaard, kan het voorkomen dat de capaciteit van de netaansluiting groter is dan benodigd. Juist in dit geval kan deelname binnen een energiehub een waardevolle toevoeging zijn. Er wordt namelijk gekeken naar de totale capaciteit van de deelnemende partijen en de mogelijkheden van het betreffende zogenaamde transportverdeelstation. Je stemt het verbruik op elkaar af. Waar bij één ruimte beschikbaar is, kan deze bij de ander (die meer capaciteit nodig heeft) ingezet worden. Doordat netcapaciteit wordt ‘gedeeld’,  wordt het gezien als één van de oplossingen voor netcongestie.

Kansen voor jouw sportaccommodatie

Energiehubs bieden kansen voor sportaccommodaties:

• Projecten om te verduurzamen kunnen kostbaar zijn. Door het delen van de kosten en/of breder kunnen exploiteren van de opbrengsten worden dergelijke (grote) projecten financieel aantrekkelijker en haalbaarder.
• Heb je zonnepanelen en gebruik je de opwek niet volledig? Dan biedt een energiehub een kans om de opgewekte zonne-energie beter te benutten door het te delen in de omgeving. Hiermee breng je de gelijktijdigheid omhoog en geef je de opwek waarde. Het is immers beter om de zonne-energie direct te gebruiken in plaats van terugleveren.
• Het aansluiten bij een energiehub geeft je sportaccommodatie naast een vitale en sociale functie ook een energetische functie. Dit maakt jouw sportaccommodatie toekomstbestendig door bij te dragen aan  verduurzaming en multifunctioneel ruimtegebruik (sport en het leveren van energie).

De strategische ligging van sportaccommodaties kan bijdragen aan deze kansen. Denk aan een batterij waar (duurzaam opgewekte) elektriciteit kan worden gedeeld met een naastgelegen nieuwbouwproject (school of zorginstelling). Ook de ruimte op en bij sportaccommodaties biedt kansen. Denk bijvoorbeeld aan een parkeerterrein van een sportpark voorzien van solar carports, die overdag in energie voorziet aan het naastgelegen industrieterrein. Of een collectorveld onder een kunstgrasveld dat voorziet in warmte van het naastgelegen zwembad of bedrijventerrein. Kortom, sportaccommodaties kunnen een bijdrage leveren binnen een samenwerking van een energiehub.

Hoe nu verder

Hoewel de potentie om een energiehub te starten of eraan deel te nemen hoog is (vergroting financiële haalbaarheid en toekomstbestendigheid), is het geheel situatieafhankelijk of dit uitvoerbaar is. Bekijk daarom de mogelijkheden in de omgeving van jouw sportaccommodatie. Wat zijn de ontwikkelingen rond je accommodatie? Zijn er misschien knelpunten bij omliggende bedrijven of instanties? Ga in gesprek met naastgelegen bedrijven/organisaties, doe navraag voor gemeentelijke beleidsplannen en onderzoek kansen binnen (toekomstige) nieuwbouwplannen. Is er bijvoorbeeld voor een nieuwbouwplan geen ruimte op het stroomnet door netcongestie, dan kan jouw bijdrage in een energiehub mogelijk uitkomst bieden. Een goede samenwerking is daarom een belangrijke succesfactor.

Veel informatie beschikbaar

Er is veel informatie over het onderwerp online te vinden. Houdt hierbij in gedachten dat het deze informatie kan dienen als handvat en leidraad, maar altijd maatwerk is. Doordat de ontwikkeling in beweging is, zijn er regelmatig nieuwe inzichten beschikbaar. Netbeheerders, overheidsinitiatieven en (non-profit) kennisinstellingen delen vaak nieuwe geverifieerde inzichten. Enkele voorbeelden van organisaties zijn Tennet, Netbeheer Nederland, Topsector Energie en RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland).

Een voorbeeld is de blauwdruk van het consortium EIGEN^[2] waarin verschillende fasen omschreven staan: 

1. Verkennende fase 
2. Onderzoek en ontwerpen 
3. Realiseren 
4. Assetmanagement en exploitatie

De rol van de netbeheerder

De netbeheerder heeft een essentiële rol in de realisatie van energiehubs. Zij kunnen bepalen of het technisch en organisatorisch haalbaar is. Zo wordt de mogelijkheid om deel te nemen voor een organisatie onder andere bepaald door een lokale afbakening gebaseerd op geografische kenmerken of nettopologie. Nettopologie is de structuur van het bestaande elektriciteitsnet. Hoe dit eruit ziet, kan een netbeheerder beantwoorden. Geografische beperkingen om een netwerk aan te leggen, kunnen bijvoorbeeld een weg, bedrijventerrein of rivier zijn.

Duidelijke organisatorische en juridische afspraken

Organisatorisch en juridisch vergt een decentraal energiesysteem duidelijke afspraken en overeenkomsten. Zo is onder andere de oprichting van een juridische entiteit nodig. Invest-NL heeft speciaal voor de oprichting van energiehubs een juridische toolkit^[3] samengesteld, die kan helpen bij het vastleggen van overeenkomsten.  Ook zijn er subsidies beschikbaar voor de realisatie van energiehubs. Zo heeft de provincie Utrecht de subsidieregeling Uitvoeringsverordening Subsidies Energietransitie (USET)^[4]. Een energiehub is een organisatorische toepassing voor een decentraal energiesysteem. Het wordt omschreven als een waardevolle toevoeging aan de energie-infrastructuur^[5]. Ook uit maatschappelijk oogpunt kan de sportsector hieraan een bijdrage leveren.